20.II.2008. /"Durna" cəmiyyəti

Stokholmda faaliyət göstərən, Azərbaycan kültür Dərnəyi “Durna”nın  13-cü   illik qurultayı, bazar günü, 17 fevral  bərpa olub və eyni gün uğurla sona çatdı. Oturumun son bölməsində “Uluslar Arası Ana Dili Günü”nün yaxınlığı gözə alınaraq, aşağıdakı qətnamə  bu xüsusda  qəbul edildi:

Varlığımızın özəyini və ruhunu təşkil edən ana dilimizin, Rza Xan dövründən bəri, hələdə İran olaraq adlanan ölkədə yasaqlanıb, asimilasya və təhqirə tabe tutulmasını, insanlığa qarşı böyük bir haqsızlıq, xalqımıza qarşı taysız zalimlik və geri qalmışlıq kimi görüb, var gücümüzlə qınamaqdayıq.
  

Gələcək və ümidlərimizi təşkil edən körpə və gənc uşaqlarımızın, üniversitə öyrəncilərimizin, zor gücüylə, farsca oxuyub – yazmaya və düşünməyə məcbur edilməsini, anlamsız bir talehsizlik və milli bir faciə kimi görməkdəyik. Əfğanistan, Əraq, Eritrə, Etyopia və bir çox iqtisadi və ictimai baxımdan geri buraxılmış ölkələrdə belə bütün etnik dil və kültürlərə, tam özgürlük və  sərbəstlik tanındığı zamanda, özlərini tanrı təmsilçiləri və Əli şiələri kimi təqdim etməyə çalışan İranlı hakimlər, hələdə islamiyyət, insaniyyət və Şiə məzhəbinə möhtəşəm xidmətlərdə bulunan,  Azərbaycan türkcəsini çarmıxa çəkib, əzab altında əritməkdən, şeytani həzz duymaqdadırlar. Bütün aləm bilməlidir ki; apartaydın cəsədi illərcə bundan əvvəl, Güney Afrikada torpağa gömüldüyü halda, hələdə özünü çağımızın ən inqilabçı, ən adil və ən demokratik rejimi kimi göstərməyə çalışan İranlı rejim, qadınların daşqalaq edilməsilə yanaşı, xalqımıza qarşı dil apartaydı uyqulamaqdadır.
  

Bir gün yerindən qalxıb, “su” ya “ab”, “çörəyə” isə  “nan” demək, bizcə heç bir  faciə sayılmaz.  Söz “ab”ı zorla və ard niyyətlə, suyun yerinə qoyub, suyu unutdurmağa çalışmaqdadır.
  

İnsan nə qədər çox dil bilərsə və öyrənirsə, bir o qədər geniş düşüncəli, qavrayış gücü iti, daha anlayışlı, daha kültürlü, və daha tüleranslıdır. Ancaq bunu normal dialoq yolunla, dil qatillərinə anlatmaq, günbəzə cövüz vurmaya bənzər. Belə mədəniyyətli şeylər onların işinə yarasaydı, indi çoxdan yerlərini başqalara tərk edib, gözdən itmişdilər. 
  

Bütün yeni dillər, alt-yapı vəya “ zirbena” sayılan ana dilinin üzərində və ətrafında şəkillənməlidir. Ana dilini dayazdan və sonradan öyrənən insanlar, başqa heç bir dili dərinliyinə öyrənməzlər; çünki onların alt yapısı ya yanlış materialdan təşkil olub, yada zəif və titrəkdir.
Belə insanlar, iki, üç dildən artığını öyrənməyə qalxarlarsa, bunu becərəməzlər və dilləri bir-birinə qatmaqdan savayı çarələri yoxdur.

Dil sadəcə olaraq əlaqə və ilişki vasitəsi deyil, əyər belə olsaydı, yer kürəsi üzərində, yaşayan bütün insanlar üçün, sadəcə bir dilin danışılıb, bacarılması, yetərli və tərcihə layiq olardı. Dil eyni zamanda, kültürlü, təbiəti, tarixi, əfsanələr və üsturələri, şer, sənət və ədəbiyyatı, ülviyyət və mənəviyyatı , toplanmış təcrübələri, bir ulusun ən uca dəyərləri olaraq içində daşımaqdadır.

Yunesko-nun dillər üzrə istəkli(davtələb) elçisi və İslandın keçmiş prezidenti Vidis Finbogadotter, deyir: Dünyamızda bir dilin ölüb, əldən getdiyi zaman, hər kəs əldən gedir; buna görə ki o zaman bir millət və bir mədəniyyət bütün xatirələrini əldən verir. Eyni zamanda, dünyamızı həyat yerinə çevirə bilmək üçün, min illər boyunca, toxunub, naxışlanan, əlvan xalı, pozuntuya uğrayır.

Aşağıda, qurultayımızda iştirak edən, bəzi vətəndaşların, ana dilinin əhəmiyyəti üzrə düşüncələrini oxuyursunuz:
- Bir insana, ana dili yediyi çörəkdən daha gərək və vacibdir.
- Həyatımızın ilk anlarından başlayaraq, anamızdan və doğma mühitimizdən öyrəndiyimiz sözlər, deyimlər, cümlələr, xatirələr, qısaca ana dilimiz, canımız və vücudumuz kimi qorunub, saxlanmalıdır.
- Ana dilini bilməyən bir insan fələcə bənzər. Karakteri zəif olar. Təəssüflə etiraf etməliyəm ki bizdədə bu tip insanların sayı az deyil.
- Ana dili bir millətin varlığı deməkdir.
- Azərbaycanlıyam, azəri dilim      Bu dildə danışır qocaman elim
- Ana dili, bir insanın ən ilkəl və doğal haqqıdır. Bu haqqı çeynəyənlər, insanlığa qarşı, ən böyük suçlardan birinə feliyyət verirlər.
- Ana dili, insanın milli varlıq və şüuru deməkdir.
- Ana dili, ana kimin şirindir.
- Anadır, ana südüdür, ana dilidir, haqdır, vardır, halaldır.
- Ana dilim ölən deyil     Başqa dilə çönən deyil            
- Ana dilinin, insanın ruhunla ünsiyyəti, ülvi və əbədidir.
- Ana laylası, ana dili və ana vətən ayrılmaz bir bütündür.
- İnsanın ilk beşikdən etibarən aldığı ən dərin duyğular, xatirələr, melodiklər, sözlər və nəğmələr, ana dili deməkdir. Qorunmalı və yaşamalıdır.
- İnsan öz duyğularını, öz istəklərini, ən gözəl şəkildə, öz ana dilində bəyan edər. Başqa heç bir dil onun yerini tuta bilməz. Ana dili insanın ən unutqan zamanlarında belə, yaşamına davam edər.

Bunlar sadəcə bir neçə örnəkdir. Bir vətəndaşımızın dediyi kimi, günümüzdə, ana dilinin önəmini bilməyən azərbaycanlı yoxdur. Buna rəğmən, vətənimizin güney bölməsi, hələdə öz ana dilində, ən aşağı səviyyədə yazıb-oxumaqdan məhrumdur. Biz, əsasən ana dili və Azərbaycan kültürü qayğısıyla qurulmuş olan, Durna dərnəyi olaraq, ana dili haqqında artıq söz yox, əməlin gərək olduğuna inanıb, bu xüsusda düşüncələrimizi qısaca aşağıda bəyan edirik: 

1 – Azərbaycan türkcəsi (Azəri türkcəsi) olan ana dilimizin, bir an öncə, Güney Azərbaycanda və İranın müxtəlif rayonlarında yerləşən, türk dilli bölgələrdə, 6-cı sinfə kimin, birinci  dil olaraq oxudulub, öyrədilməsin, tələb edirik.
2 – Güney Azərbaycanda, şəhərlər, kəndlər, dağlar, çaylar, tarixi məkanlar, məscidlər, məhəllələr, xiyabanlar...və qısaca  Azərbaycan  torpağına aid və tarixən ya felən ona bağlı olan ad və ünvanların farslaşdırma prosesini durdurub, o adların olduqları kimi tablolarda və başqa ümumi informasiya və media araclarında, qeyd olmasına izin verilsin.   
3 - Bütün dünya çapında, ana dilinin özəlliklə uşaqlar və gənclərimizə öyrədilməsi üçün, Azərbaycanlı dərnəklər, təşkilatlar, kollektivlər və özünü məsul bilən Azərbaycanlıların, bir birləri ilə yaradıcı dialoq və mədəni görüş alış-verişəndə olmalarını, vurğulayaraq, təkid
edirik.
4 – 2008-ci  ili, ana dili ili kimin elan edib, bu fikrin yayılıb, böyüməsi uğrunda, bütün vətəndaşları, iş birliyinə çağırırıq.

Azərbaycan Kültür Dərnəyi “Durna” nın  13-ü illik qurultayı

Xəbərin birbaşa keçidi: http://www.guneyazerbaycankonqresi.com/x10.html